MINI-SŁOWNIK

MINI SŁOWNIK BIBLIOTECZNY

Beletrystyka (z franc. belles-lettres - literatura piękna), współcześnie pojęcie to odnosi się do prozy fabularnej o charakterze rozrywkowym, np.: powieści, opowiadania, nowele, reportaże itp. Beletrystykę odróżnia od innych rodzajów literatury, np. literatury naukowej, fachowej, dokumentalnej, to, że zaliczane do niej utwory zawierają wartości artystyczne, nastawione są na wywoływanie u czytelnika odczuć estetycznych.

Bibliofil (z gr. biblíon: książka; philos: przyjaciel, miłujący) – miłośnik, znawca i zbieracz rzadkich i cennych egzemplarzy ksiąg. Bibliofil książkę traktuje jako swego rodzaju dzieło sztuki. Zwraca uwagę na kunszt wydania - jej układ typograficzny, ilustracje, oprawę, szlachetność użytych materiałów. Ceni unikalność posiadanego egzemplarza.

Mol książkowy, obraz Carla Spitzwega z 1850 r

Bibliografia (gr. βιβλιο - książka + γραφία - piszę) – uporządkowany spis dokumentów dobranych według ustalonych kryteriów spełniający zadania informacyjne. W przypadku bibliografii przygotowywanej na potrzeby egzaminu maturalnego, tworzymy dwie listy:

• Bibliografia podmiotowa (literatura podmiotu) - lista tekstów źródłowych (tekstów kultury), a więc lektur, wierszy, obrazów, rzeźb, piosenek, filmów, których dotyczy nasza prezentacja.

• Bibliografia przedmiotowa (literatura przedmiotu) - lista tekstów pomocniczych, dokumentów pomagających zrozumieć i zaprezentować wybrany temat, np.: książki, artykuły z czasopism, wydawnictw zbiorowych, Internetu. Zasady tworzenia bibliografii i opisów bibliograficznych są przedmiotem i celem działu nauki - bibliografii. Zajmuje się ona teoretycznym i praktycznym badaniem oraz opisywaniem dokumentów pisanych, w tym książek, zestawianiem ich w spisy na użytek nauki i praktyki, a także wypracowywaniem metodyki sporządzania spisów bibliograficznych. Spośród polskich bibliografów można wymienić Karola Estreichera, Stanisława Estreichera i Joachima Lelewela.

Ekslibris, (łac. ex libris – z książek) – znak własnościowy danego egzemplarza książki z imieniem i nazwiskiem właściciela księgozbioru lub z nazwą instytucji. Typowy ekslibris jest małą zadrukowaną karteczką przyklejoną do wewnętrznej strony okładki. W prostszej formie może to być np. pieczątka. Posługiwanie się ekslibrisem jest uważane za wyraz wysokiego szacunku i dbałości o książki, jak również wysokich potrzeb kulturalnych ich właściciela.
Exlibris artystyczny wykonywany jest w szlachetnej technice graficznej takiej jak drzeworyt, miedzioryt, akwaforta, akwatinta, litografia. Projektowanie ekslibrisów jest jedną z dziedzin grafiki artystycznej. Ich tworzeniem zajmowało się wielu znanych grafików, rytowników i typografów.

Przykłady ekslibrisów

Iluminacja - od łacińskiego illuminare (rozświetlać), średniowieczne zdobnictwo książkowe, pierwotnie w postaci ozdobnych linii i inicjałów oraz coraz bardziej skomplikowanych wzorów. Iluminacje uważa się jedynie za dekoracje, nie zaliczając do nich ilustracji, gdyż będąc ozdobami rzadko nawiązywały do treści dzieła.

Iluminowane dzieło

Inicjał - litera rozpoczynająca rozdział lub wydzielone części tekstu, która z całości wyróżnia się wielkością, kształtem, kolorem lub ozdobami. W średniowieczu inicjał zdobił stronę rękopiśmiennej książki. Wykonywaniem inicjałów, zdobieniem ręcznym ( miniatury), jak też przepisywaniem ksiąg zajmowali się zakonnicy. Inicjały dzielą się na inicjały figuralne (wypełnienie litery postaciami ludzkimi lub nawet całymi scenami) oraz inicjały ornamentalne (ozdoby geometryczne albo motywy roślinne i zwierzęce).

Inicjał A (-dam) rozpoczynający Księgę Kronik Biblii wydanej w Augsburgu, 1475-76

Inkunabuł (z łac. incunabula, powijaki, kołyska) – umowne określenie pierwszych druków. Za początek powstawania inkunabułów przyjęto datę ukazania się pierwszego inkunabułu: Biblii 42-wierszowej wydanej przez Johannesa Gutenberga w roku 1455. W wielu krajach przyjęto zasadę, że przełom XV i XVI w., ściślej mówiąc dzień 31 grudnia 1500 r., stanowi umowną granicę pomiędzy inkunabułami a książka innymi starymi drukami.

1445 - pierwszy druk ruchomą czcionką, fragment księgi Sybilli

Kodeks – (z łac. codex – pień drzewa, kloc drzewny), jedna z form książki. Jest to zbiór kart złączonych (szytych, klejonych) na jednym z brzegów nazywanym grzbietem książki. Karty kodeksu są z papirusu, pergaminu, albo papieru. Forma ta, stosowana od końca I wieku n.e., jest obecnie najpopularniejszą formą książki, do innych zaliczmy: zwój, leporello, książkę mówioną, książkę elektroniczną. Zaletą kodeksu jest możliwość pisania po obu stronach kart. W przypadku zwojów zapisywanie na odwrocie było rzadko stosowane (zwijać można było tylko w jedną stronę), a jeżeli już stosowano, po drugiej stronie zapisywano tekst innego dzieła. Kodeksy pozwoliły więc na oszczędzanie materiału rękopiśmiennego.

Marynistyka – (z łac. marinus – morski) to rodzaj twórczości (każdej), w której przewodnim tematem jest morze i związane z nim: zjawiska, miejsca, sytuacje, osoby, przedmioty itp.

• Powieść marynistyczna - to jedna z odmian powieści, której tematyka koncentruje się na tematyce morza, wojen morskich oraz życiu codziennym marynarzy.

Pagina - cyfra (zazwyczaj arabska) wskazująca kolejność stron w książce. Niektóre partie książki (wstęp, spis rzeczy itp.) czasem numeruje się cyframi rzymskimi. Określenie „żywa pagina” oznacza informację drukowaną u góry strony nad tekstem. Jest to najczęściej tytuł dzieła lub rozdziału, a w encyklopediach i słownikach pierwsze lub ostatnie słowo (lub jego pierwsza sylaba) na stronie.

Wademekum (łc. vade mecum ‘pójdź ze mną’) podręczna książka, poradnik zawierający podstawowe wiadomości, informacje, wskazówki z jakiejś dziedziny.

Słownik – zbiór wyrazów ułożonych wg pewnej zasady

Słownik języka polskiego – zawiera zbiór wyrazów wraz z wytłumaczeniem ich znaczenia, informacją o kontekstach, w jakich wyraz może być użyty oraz o tym, czy jest to wyraz rodzimy czy zapożyczony, czy ma formę liczby mnogiej.

Słownik poprawnej polszczyzny – jest doskonałą pomocą w przypadku wątpliwości językowych, zawiera poprawne formy wyrazów oraz wskazówki, w jakich kontekstach lub związkach wyrazowych nie należy ich używać, a w jakich użycie ich jest poprawne.

Słownik ortograficzny – zawiera zasady polskiej ortografii I interpunkcji.

Słownik etymologiczny – zawiera informacje na temat pochodzenia wyrazów.

Słownik frazeologiczny – zawiera stałe związki frazeologiczne występujące w języku polskim oraz wyjaśnia ich znaczenie wraz z cytatami I przykładami ich zastosowania.

Słownik wyrazów obcych – zawiera zbiór wyrazów zapożyczonych oraz wyjaśnienie ich znaczenia i informację z jakiego języka pochodzi dany wyraz.

Słownik wyrazów bliskoznacznych – zawiera zbiór wyrazów oraz form do nich bliskoznacznych wraz z przykładami ich użycia.